Ειδική γραμματεία υδάτων
Μετεωρολογικός σταθμός
Χάρτης Natura 2000
Natura 2000: μελλοντικές χρηματοδοτικές προκλήσεις
Διαφυλάσσοντας τις περιοχές με υψηλή αξία από άποψη βιοποικιλότητας, το δίκτυο Natura 2000 αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα και αποδεικνύει έμπρακτα τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τη διατήρηση της πλούσιας φυσικής κληρονομιάς της Ευρώπης σε οικοτόπους και είδη.
Τα μέχρι τώρα επιτεύγματα του δικτύου είναι σημαντικά. Σήμερα περιλαμβάνει 26.000 προστατευόμενες περιοχές σε όλη την Ευρώπη, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 18% περίπου του εδάφους της ΕΕ, ενώ το καθεστώς προστασίας επεκτείνεται σταδιακά σε θαλάσσιες περιοχές.
Πέρα από την προστασία της εγγενούς αξίας της φύσης, το δίκτυο Natura 2000 συμβάλλει στη διατήρηση ζωτικών οικοσυστημάτων. Τα καθαρά γλυκά ύδατα, οι ανέπαφοι υγρότοποι, οι τυρφώνες και τα δάση συμβάλλουν σημαντικά, χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό, στην ευζωία μας, την οποία πολλοί από μας θεωρούμε δεδομένη. Εάν όλα αυτά καταστραφούν λόγω κατάχρησης ή αμέλειας, δεν είναι βέβαιο ότι θα μπορέσουν να αποκατασταθούν.
Οι περιβαλλοντικές ζημίες θα προκαλέσουν αναπόφευκτα οικονομικές και κοινωνικές δυσχέρειες σε πολλές κατηγορίες ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των αγροτών, των δασοκαλλιεργητών και των αλιέων, η επιβίωση των οποίων εξαρτάται από την υγεία και την αφθονία των πόρων που τους περιβάλλουν.
Παράλληλα, το πρόγραμμα αποτελεί απτή απόδειξη της συμβολής της Ένωσης στην επίτευξη διεθνών στόχων όσον αφορά τη βιοποικιλότητα. Οι στόχοι αυτοί, που συμφωνήθηκαν πέρυσι στη Nagoya (Ιαπωνία), προβλέπουν ότι, έως το 2020, 17% του εδάφους και 10 % των θαλασσών και των παράκτιων περιοχών θα βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας. Χάρη στο δίκτυο Natura 2000, η ΕΕ έχει επιτύχει μεν τον πρώτο στόχο, με ποσοστό όμως μόλις 4 % έχει ακόμα αρκετό δρόμο να διανύσει ώστε να επιτύχει και τον δεύτερο.
Ζητείται «ζεστό» χρήμα
Τα επιτεύγματα του προγράμματος Natura 2000 βασίζονται στο όραμα και τη σκληρή δουλειά εκατοντάδων ανθρώπων. Δεν θα μπορούσαν, όμως, να πραγματοποιηθούν χωρίς σημαντική ευρωπαϊκή και εθνική χρηματοδότηση. Συχνά, ιδίως στις αρχές ενός σχεδίου, η χρηματοδότηση της ΕΕ υπήρξε καταλυτική για την υλοποίηση μιας ιδέας.
Ωστόσο, στις μέρες μας, κάθε τομέας πολιτικής, όσο επιτυχημένος κι αν είναι, υφίσταται ενδελεχή δημοσιονομικό έλεγχο, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Επιτροπή αξιολογεί την αποτελεσματικότητα του σημερινού τρόπου χρηματοδότησης του δικτύου. Η χρηματοδότηση προέρχεται από διαφορετικά τομεακά ταμεία της ΕΕ, όπως για παράδειγμα αυτά που χρησιμοποιούνται για την προαγωγή της αγροτικής και περιφερειακής ανάπτυξης, καθώς και το μικρό αλλά στρατηγικής σημασίας χρηματοδοτικό μέσο LIFE +.
Από την πλευρά τους, τα κράτη μέλη έχουν κάνει τους δικούς τους υπολογισμούς. Εκτιμούν ότι ετησίως απαιτούνται τουλάχιστον 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την αποτελεσματική διατήρηση και διαχείριση όσων έχουν ήδη επιτευχθεί.
Κόστος διαχείρισης του δικτύου Natura 2000 (Κατ’ αποκοπή δαπάνες σε εκατ. ευρώ ανά έτος ετησιοποιημένη βάση)
Διαχείριση 256
Αγορά γης 417
Υποδομές 817
Μη κατανεμημένες 183
Μερικό σύνολο 1.673
Ετήσιες τακτικές δαπάνες
Σχεδιασμός διαχείρισης 703
Διαχείριση/παρακολούθηση οικοτόπων 2.707
Μη κατανεμημένες 18
Μερικό σύνολο 3.428
Σύνολο (ΕΕ-25) 5.101
Σύνολο (κατά παρέκταση για την ΕΕ-27 Extrapolated) 5.800
Η δημοσιονομική συζήτηση συμπίπτει χρονικά με μια σημαντική αλλαγή στον προσανατολισμό του δικτύου Natura 2000. Μέχρι σήμερα, βαρύτητα δινόταν στη δημιουργία του δικτύου. Τώρα που το δίκτυο έχει εδραιωθεί σε μεγάλο βαθμό, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη διασφάλιση της ομαλής και επιτυχημένης λειτουργίας του. «Το ερώτημα πλέον», δήλωσε ο αρμόδιος για θέματα περιβάλλοντος επίτροπος κ. Janez Potočnik, «είναι πώς θα διαχειριστούμε το δίκτυο και πώς θα αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της χρηματοδότησης».
Ένα μήνυμα που θα τύχει σημαντικής προβολής κατά τους επόμενους μήνες είναι ότι οι προστατευόμενες περιοχές αποδίδουν απτά οικονομικά αλλά και περιβαλλοντικά οφέλη σε τοπικές κοινωνίες, εξασφαλίζοντας σημαντική αποδοτικότητα για τις αρχικές επενδύσεις.
Ο δρ Stig Johansson, περιφερειακός διευθυντής για τη Νότια Φινλανδία του Τμήματος Υπηρεσιών Φυσικής Κληρονομιάς (Natural Heritage Services) του Οργανισμού Διαχείρισης Δασών (Metsähallitus) της Φινλανδίας, αναφέρθηκε στην προσωπική του εμπειρία σε μια συζήτηση στρογγυλής τράπεζας που διοργανώθηκε πρόσφατα στις Βρυξέλλες με θέμα τη χρηματοδότηση του δικτύου Natura 2000.
«Στα τέλη του 2010, η κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές της χρηματοδότησης των προστατευόμενων περιοχών στη Φινλανδία. Όμως, αφού τους παρουσιάσαμε τα οφέλη στον τομέα της απασχόλησης και του τοπικού εισοδήματος, οι πολιτικοί σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο επανέφεραν τη χρηματοδότηση.
Κάτι τέτοιο μπορεί να διευρύνει την αποδοχή της χρηματοδότησης των προστατευόμενων περιοχών», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ανάλογη είναι και η εμπειρία του Ignace Schops, διευθυντή του Εθνικού Πάρκου Hoge Kempen στο Βέλγιο, που μετέτρεψε μια περιοχή ανθρακωρυχείων σε μια κατάφυτη, σήμερα, περιοχή. Μέσω της συλλογικής συμμετοχής της τοπικής κοινότητας και μέσω φλαμανδικής και ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, το πρώτο και μοναδικό εθνικό πάρκο του Βελγίου κατάφερε να προσελκύσει 725 000 επισκέπτες το περασμένο έτος, αποφέροντας καθαρά κέρδη 24 εκατομμυρίων ευρώ στους έξι τοπικούς δήμους.
Ο επίτροπος κ. Potočnik ζητεί από τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να οργανώνουν και να διοχετεύουν τη χρηματοδότηση της ΕΕ με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Απευθύνει, επίσης, έκκληση για χρήση περισσότερο καινοτόμων χρηματοδοτικών μέσων, όπως οι συμπράξεις δημόσιου–ιδιωτικού τομέα και τα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, παράλληλα με τις παραδοσιακές μορφές επιχορηγήσεων της ΕΕ.
Απορρίπτει την ιδέα, που κυκλοφορεί σε ορισμένους κύκλους, για τη δημιουργία ενός εξειδικευμένου ταμείου για το Natura 2000. Αντ’ αυτού, θεωρεί ότι οι αρχές και οι στόχοι πάνω στις οποίες θεμελιώνεται το πρόγραμμα θα πρέπει να ενσωματωθούν πλήρως στην περιφερειακή, την αγροτική και τις υπόλοιπες πολιτικές της Ένωσης, εξασφαλίζοντας πρόσβαση στη χρηματοδότησή τους.
«Πιστεύω στην ολοκληρωμένη παροχή των δημόσιων αγαθών που θα πρέπει να ανταμείβεται κατάλληλα. Οφείλουμε να ενσωματώσουμε τους προβληματισμούς και την πολιτική μας σε άλλες πολιτικές προκειμένου ο αγρότης να αμείβεται για να προστατεύει το περιβάλλον. Είναι προτιμότερο να ζητήσουμε τη βοήθειά του και να τον ανταμείψουμε για τη δημόσια προσφορά του, παρά να δημιουργήσουμε ένα ταμείο περιβάλλοντος», εξηγεί χαρακτηριστικά.
Πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ
Η χρηματοδότηση του δικτύου Natura 2000 αποτελεί πρωτίστως ευθύνη των κρατών μελών, παράλληλα όμως στην κάλυψη των απαιτήσεων διαχείρισής του συνεισφέρουν διάφορα ταμεία της ΕΕ. Με αυτή την ολοκληρωμένη προσέγγιση εξασφαλίζεται ότι οι περιοχές του δικτύου εντάσσονται στις ευρύτερες πολιτικές διαχείρισης των εδαφών, παρέχεται στα κράτη μέλη η δυνατότητα να θέτουν τις δικές τους προτεραιότητες και αποφεύγονται φαινόμενα αλληλεπικάλυψης.
Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης της Ένωσης επιτρέπουν την αποζημίωση ιδιοκτητών γης που καλούνται να προσαρμόσουν τις πρακτικές καλλιέργειας ή δασοκομίας που ακολουθούν ώστε να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις διατήρησης του προγράμματος Natura 2000. Η περιφερειακή χρηματοδότηση (ΕΤΠΑ), η χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και η χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση σχεδίων διαχείρισης, την αποκατάσταση οικοτόπων, την τουριστική υποδομή και υποδομή αναψυχής, παρά τη μέχρι σήμερα περιορισμένη αξιοποίηση. Περιορισμένη είναι επίσης και η χρήση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας.
Αντιθέτως, το πρόγραμμα LIFE + διαδραματίζει στρατηγικής σημασίας ρόλο, καθώς αποτελεί τη μοναδική πηγή χρηματοδότησης της ΕΕ που προορίζεται εξ ολοκλήρου για τη στήριξη περιβαλλοντικών σχεδίων και σχεδίων για τη διατήρηση της φύσης. Από το 1992, το πρόγραμμα LIFE-Φύση έχει συγχρηματοδοτήσει περισσότερα από 1 100 σχέδια ύψους σχεδόν 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα σχετικά μικρό ταμείο που διαθέτει μόλις 120 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, η συμβολή του στο δίκτυο Natura 2000 είναι σημαντική.
Προοπτικές
Καθώς οι δημοσιονομικές διαπραγματεύσεις για την περίοδο μετά το 2013 εντείνονται, ο αρμόδιος για θέματα περιβάλλοντος επίτροπος κ. Janez Potočnik γνωρίζει πολύ καλά ότι θα υπάρξουν δυσκολίες, παράλληλα όμως υπογραμμίζει τα όσα διακυβεύονται. «Η εξασφάλιση των απαιτούμενων επενδύσεων για το δίκτυο Natura 2000 αποτελεί σημαντική πρόκληση στο τρέχον οικονομικό περιβάλλον.
«Είναι όμως επιτακτική ανάγκη να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε αυτό το ζωογόνο δίκτυο για τις σύγχρονες και τις μελλοντικές γενιές», ανέφερε.
Πηγή:http://ec.europa.eu/environment/news/efe/pdf/efe44/EL-EFE44-110728.pdf
Πύλη Ανοικτών Δεδομένων
Γεωβάση Περιβ/κών Πληροφ.
Δεδομένα Πολυπαραμετρικών
